มุจจลินทสูตร...พระสูตรอันว่าด้วยพญามุจลินท์นาคราช ภาพประกอบ : พระพุทธเจ้าประทับใต้ต้นมุจลินท์ พญานาคกับพระพุทธศาสนาเป็นสิ่งที่มีความเกี่ยวพันกันมาอย่างยาวนาน เรื่องราวของพญานาคมีปรากฎอยู่ในพระไตรปิฎกหลายเรื่อง หนึ่งในเรื่องราวสำคัญคือเรื่องพญามุจลินท์นาคราชที่อยู่ในพระสุตตันตปิฎก บทมุจจลินทสูตร เนื้อความว่าไว้ดังนี้ เมื่อครั้งพระสัมมาสัมพุทธเจ้าเสด็จประทับเสวยวิมุตติสุข ณ ร่มไม้อชปาลนิโครธเสร็จสิ้น ๗ วันแล้ว พระองค์ก็เสด็จไปประทับนั่งเสวยวิมุตติสุขใต้ร่มไม้จิกหรือต้นมุจลินท์ ในเวลานั้นได้เกิดมีฝ ...

ว่ากันด้วยเรื่องของข้าวบิณฑ์ … ความหมาย ลายไทย และประเพณี หลายท่านคงเคยได้ยินหรือรู้จักกับ “พุ่มข้าวบิณฑ์” กันมาบ้างแล้วนะครับ เรามักพบบ่อยในงานศิลปกรรมไทย รูปทรงของพุ่มข้าวบิณฑ์ถูกดัดแปลงมาจากรูปทรงของดอกบัว ตัวอย่างรูปทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ที่เห็นได้ชัด คือทรงของพานพุ่มสักการะ และในวันนี้ทองถนิมจะขอนำท่านไปทำความรู้จักกับข้าวบิณฑ์และพุ่มข้าวบิณฑ์กันให้มากขึ้นอีกนะครับ คำว่า “ข้าวบิณฑ์” ความหมายทางพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน หมายถึง ข้าวตอกที่ปั้นเป็นรูปทรงคล้ายดอกบัวตูม ใช้เป็นเครื่องบูชาถวายพระ ข้า ...

การกินหมาก...จากวัฒนธรรมสู่เครื่องประกอบยศ การกินหมากเป็นวัฒนธรรมสำคัญของคนไทยในอดีต และมีการสืบทอดกันมาเป็นเวลานาน วัฒนธรรมการกินหมากมีความเกี่ยวข้องกับประเพณี ความเชื่อและเป็นสัญลักษณ์แทนคุณค่าต่าง ๆ ในสังคมไทย เช่น เป็นสัญลักษณ์ของการสร้างความสัมพันธ์อันดี การให้หมากพลูถือเป็นการแสดงความเคารพนับถือ การกินหมากร่วมกันเป็นเครื่องแสดงถึงความไว้วางใจกัน เมื่อมีแขกมาเยือนบ้าน คนไทยในสมัยก่อนก็จะเตรียมน้ำและหมากเอาไว้รอต้อนรับ สำหรับหนุ่มสาวในอดีต การให้หมากหรือการคายชานหมากให้กันถือเป็นการแสดงความร ...

พุทธศิลป์แห่งศรัทธา มรดกล้ำค่าของชาติไทย ผลงาน : กรอบพระทองคำ เทคนิคการสลักดุนและลงยาสีร้อน เพื่อนำไปประดิษฐานสมเด็จพระอุณาโลมทรงจิตรลดา แนวคิดในการออกแบบ นาคคู่พัฒนามาจากบันไดนาคในตอนที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เหนือขึ้นไปเปรียบเสมือนสวรรค์ มีสัญลักษณ์อุณาโลม อันหมายถึงการรู้แจ้งหรือการตรัสรู้ของพระพุทธองค์ ศิลปะกับศาสนาเป็นสิ่งที่มีความสัมพันธ์คู่กันมานับตั้งแต่ครั้งโบราณกาล เพราะศิลปะมักถูกสร้างขึ้นเพื่อเป็นสื่อในการเผยแพร่ศาสนาไปยังศาสนิกชนหรือสร้างเพื่อให้เป็นสัญลักษณ์ของศาสน ...

สีหมอกเมฆ…นิลกาฬ “สีหมอกเมฆ นิลกาฬ…” ท่อนหนึ่งจากบทกลอนอัญมณีนพเก้าที่พวกเราคุ้นหูกันเป็นอย่างดี และเมื่อพูดถึง “นิลกาฬ” หนึ่งในพลอยนพเก้าที่กล่าวถึงนั้น มีหลาย ๆ ท่านยังคงสงสัยว่าหมายถึงพลอยชนิดใดกันแน่ ระหว่างไพลิน (Blue Sapphire) หรือ พลอยนิล (Black Spinel หรือ เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า นิลตะโก) และในบทความนี้ร้านทองถนิมจะมาไขข้อข้องใจกันนะครับ คำว่า “นิลกาฬ” ที่กล่าวถึงในตำรานพรัตน์นั้น หมายถึง “ไพลิน” ซึ่งในบทกลอนได้บรรยายถึงพลอยชนิดนี้ไว้ว่า มีสีหมอกเมฆ นั่นก็คือมีสีน้ำเงินหรือสีของท้องฟ้านั่นเ ...

นาคเกี้ยว...ตัวแทนแห่งความรัก สัญลักษณ์แห่งความรุ่งเรือง คติความเชื่อเรื่องของพญานาคได้ผูกพันอยู่คู่กับมนุษย์ในหลายอารยธรรมมาเป็นเวลาช้านาน พญานาคเป็นสัตว์กึ่งเทพที่มีพลังวิเศษ เป็นเทพเจ้าแห่งน้ำ และเป็นตัวแทนแห่งความอุดมสมบูรณ์ ความศรัทธาที่มนุษย์มีต่อพญานาคได้ถูกสะท้อนให้เห็นผ่านผลงานมากมาย ทั้งทางวรรณกรรม ศิลปกรรม ประเพณี และพิธีกรรม รูปลักษณ์ของพญานาคถือได้ว่ามีความงดงามทางศิลปะ เช่น ความงามสง่าของเศียรนาค ความงดงามของเส้นโค้งของลำตัว ความงามของเส้นที่เกิดจากการพันกัน เป็นต้น ศิลปินได้มีการน ...

ศิวลึงค์…สัญลักษณ์แห่งองค์พระศิวะ นัยแห่งการกำเนิด หลาย ๆ ท่านคงทราบกันดีอยู่แล้วว่า ศิวลึงค์เปรียบเสมือนตัวแทนแห่งองค์พระศิวะ แต่ศิวลึงค์ไม่ได้เป็นเพียงแค่ตัวแทนของพระศิวะเท่านั้นนะครับ หากแต่ยังมีปรัชญาและความหมายอันลึกซึ้งซ่อนอยู่ในสัญลักษณ์นี้ ซึ่งวันนี้ทองถนิมจะขอนำข้อมูลมาเล่าสู่กันฟังครับ คำว่า ลึงค์ หรือ ลิงค์ (Lingam) ในภาษาสันสกฤต หมายถึง สัญลักษณ์ เครื่องหมาย หรือเพศ ศึวลึงค์ (Shivalingam) จึงหมายถึงเครื่องหมายแห่งพระศิวะ เป็นสัญลักษณ์สำคัญในศาสนาฮินดู เปรียบเสมือนตัวแทนของพระองค์ ตาม ...

ว่ากันด้วยเรื่องของทอง.…ทองคำและคำไทย ทองเป็นของคู่บ้านคู่เมืองสยามมาตั้งแต่ครั้งโบราณกาล เชื่อกันว่าแผ่นดินสุวรรณภูมิหรือดินแดนแถบเอเชียอาคเนย์เป็นดินแดนทองและเป็นถิ่นที่นิยมทองมาก ค่านิยมไทยตั้งแต่สมัยก่อน ถือกันว่าทองมีค่าสูงและเป็นที่นิยมยอมรับกันเป็นสามัญ สามารถใช้กำหนดแทนสิ่งของได้ทุกอย่าง ตลอดจนใช้แทนเงินตรา ทองถูกนำมาใช้เป็นของรางวัลตอบแทนให้กัน เมื่อยามที่ต้องมีการสร้างสัมพันธไมตรีระหว่างประเทศ ของกำนัลและเครื่องบรรณาการสำคัญที่ขาดไม่ได้ก็คือทอง ในสังคมถ้าผู้ใดมีทองมากก็จะมีหน้ามีตาเป็น ...

มุกดาหาร…สี (ที่ไม่) หมอกมัว “เพชรดีมณีแดง เขียวใสแสงมรกต เหลืองใสสดบุษราคัม แดงแก่ก่ำโกเมนเอก สีหมอกเมฆนิลกาฬ มุกดาหารหมอกมัว แดงสลัวเพทาย สังวาลย์สายไพฑูรย์” หลายท่านคงคุ้นเคยกับบทกลอนนพรัตน์นี้กันมาบ้างแล้วนะครับ ซึ่งในบทกลอนนี้ได้บรรยายถึงรัตนชาติมุกดาหารเอาไว้ว่า มีสีหมอกมัว ซึ่งก็คือมีสีขาวขุ่นมัวคล้ายสีหมอก แต่มุกดาหารไม่ได้มีเพียงแค่สีขาวขุ่นเท่านั้นนะครับ หากแต่ยังมีสีสันอื่นๆ และมีปรากฎการณ์พิเศษเมื่อแสงตกกระทบ จะเกิดเป็นเหลือบสีรุ้งหรือสีฟ้าด้วยครับ ในวันนี้ทองถนิมจะพาท่านไปทำความรู้จ ...

เย ธัมมาฯ…หัวใจพระพุทธศาสนา คาถาพระอัสสชิ เย ธมฺมา เหตุปฺปภวา เตสํ เหตุํ ตถาคโต อาห เตสญฺจ โย นิโรโธ เอวํ วาที มหาสมโณติ ฯ แปลได้ความว่า "ธรรมเหล่าใดเกิดแต่เหตุ พระตถาคตตรัสเหตุแห่งธรรมเหล่านั้น และความดับแห่งธรรมเหล่านั้น พระมหาสมณะมีปกติตรัสอย่างนี้" พระคาถาเย ธัมมาฯนี้ เป็นพระคาถาที่พระอัสสชิเถระ (ผู้ซึ่งเป็นพระภิกษุสาวกของพระพุทธเจ้า และเป็นหนึ่งในพระปัญจวัคคีย์) ได้กล่าวไว้แก่พระสารีบุตร และได้ทำให้พระสารีบุตรเกิดดวงตาเห็นธรรม สำเร็จเป็นพระโสดาบัน เนื้อความโดยย่อของเรื่องนี้มีอยู่ว่า หลังจา ...